Artıq 18-ci qışdır ki, Azərbaycan xalqı bu hadisəni dərin hüzn içərisində qarşılayır, müstəqilliyimiz yolunda canlarını fəda etmiş insanların xatirəsini böyük hörmətlə yad edirlər.

Yəni Azərbaycanın qan yaddaşında "20 yanvar" faciəsi silinməz iz buraxmış faciələrdəndir və neçə illərdir ki, məlum hadisənin baş verməsi ətrafında gedən müxtəlif söhbətlər, yürüdülən fikirlər həmişə diqqət mərkəzində olub. Bəli, o vaxt azadlığını tələb edən xalqımız imperiya boyunduruğundan qurtulmaq üçün başdan-ayağa silahlanmış məkrli bir ordunun üzərinə yeriyib öz haqqını tələb edirdi. İmperiya isə xalqın bu tələbini beşiyində boğmaqdan ötrü bütün iyrənc üsullara əl atdı. Təəssüf ki, bu məsələdə özümüzdən olan bəzi naqis, nankor adamlar da onlara öz yardımlarını əsirgəmədilər. Elə hadisənin kütləvi insan qırğını ilə nəticələnməsinin səbəblərindən biri də budur. Düzdür, çox vaxt azadlığa nail olmaq qansız, qurbansız ötüşmür. Lakin heç olmasa daxili xəyanətkarlıqlar olmasaydı, bəlkə də bu qədər itkilərə məruz qalmazdıq.

Gəlin, öncə faciənin başlıca səbəbkarlarını, günahkarlarını nəzərdən keçirək. Təbii ki, burada əsas təqsirkarlar sırasında keçmiş SSRİ rəhbərliyində təmsil olunan adamlar idi. Başda Qorbaçov, Primakov, Yazov, Rıjkov və s. olmaqla imperiyanın məlum səlahiyyətliləri sözügedən cinayətə imza atanlardır. Onların cinayətinə şərik çıxaraq dəstək verənlər arasında isə Azərbaycanın o vaxtkı birinci katibi Əbdürrəhman Vəzirov və onun əsabələri də vardı. Beləliklə, bütün bu canilər əlbir, dilbir olub qanlı olayın cərəyan olunmasına göstəriş verdilər. Vəzirov hansı qələti etdiyini və xalqın qəzəbinə tuş gələcəyini yaxşı anladığından, canını götürüb qatil həmkarlarının yanına - Moskvaya qaçdı.

Bunun özü onun faciənin törənməsində nə dərəcədə günahkar olmasına başlıca faktorlardan biri idi. Baxmayaraq, onun tərəfdarları həmişə çalışıb ki, Vəzirovu təmizə çıxarsınlar. Lakin baş cinayətkar Qorbaçov müsahibələrinin birində bildirmişdi ki, əgər Azərbaycan rəhbərliyindən çağırış olmasaydı, onlar Bakıya qoşun yeritmək xəyalına düşməzdilər... Yəni istər vəzirovlar, istər qorbaçovlar olsun, hamısı özünü quruya çıxarmaqdan ötrü dəfələrlə cəhdlər göstərmiş, günahları bir-birinin üstünə atmışlar. Ancaq nədənsə heç kim 1990-cı ildə SSRİ Nazirlər Kabinetinin sədri olmuş bir kəsin - Rıjkovun 1995-ci ildə verdiyi açıqlamasının mahiyyətinə o qədər də varmaq istəməyib. Qeyd edək ki, bu adam (Rıjkov) həmin il verdiyi açıqlamasında Azərbaycanın sabiq rəhbəri Vəzirovla razılaşma əsasında Bakıya qoşun yeritmələrinin və orduya "xüsusi göstəriş" verildiyini bariz şəkildə bildirib. Onun əcaib məntiqinə görə, başqa çıxış yolu görmədiklərindən belə bir addım atmağı qət ediblərmiş... Bu, sabiq imperiyanın aparıcı kəslərindən olan Rıjkovun dediyi. İndi Qorbaçov, Primakov, Yazov, Vəzirov və ilaxırlar nə qədər çalışsalar ki, özlərini təmizə çıxarsınlar, inandırıcı olacaqmı? Əsla yox! Çünki əlahəzrət faktdan heç kim qaça bilməz. Yaxşı olardı, hər kəsdə etiraf etmək mədəniyyəti olaydı. Ancaq cinayətkarlardan mədəniyyət gözləməyin özü bir sadəlövhlükdür. Sadəcə olaraq, cinayətkara öz yerini göstərməyə səy etmək gərəkdir.

Bunlar bəlli... O dönəmdə özlərini "azadlıq mücahidləri" kimi tanıdan şəxslərin də faciənin kütləvi qan-qada ilə müşayiət olunmasında rolu az olmayıb. İmperiya ordusunun hansı xislətdə olduğunu gizlətməklə onlar əliyalın insanları top-tüfəngin, tankların qabağına sürüklədilər. Bəlkə həqiqət gizlədilməsəydi, xalq mübarizənin başqa yolunu arayar, müdafiəni təşkil edər, yaxud hansısa vasitələrlə adekvat cavab verməyə çalışardı. Onlar isə insanları aldatdılar, obyektiv gerçəkliyin nədən ibarət olduğunu dandılar. Və son anda aradan çıxdılar. Həmin gecə (19-dan 20-nə keçən gecə - Ə.) kiminin sədası yeyib-içmək məclisindən, kiminki də arvadının yanından gəldi... Sonra sözügedən siyasi dələduzlar arsız-arsız hər şeydən xəbərsiz olduqlarını, heç kimə göstəriş vermədiklərini, kimsəni harasa səsləmədiklərini bildirdilər. Adamı yandıran odur ki, belələrinin bir parası bu gün də xalqın başında "qoz sındırmaq" niyyətindən əl götürmür. Ambisiyalarından, avantüralarından kənarlaşmaq barədə fikirləşmək belə istəmirlər. Ancaq "el gözü tərəzidir" deyiblər. Artıq bu tip siyasi macəraçılara heç kim taleyini etibar etməyəcək, nə də ki, onlara meydan verməyəcəklər. Siyavuş Novruzov demişkən; xalq bu cür siyasətçiləri çoxdan öz qəlbində dəfn edib, onlar artıq siyasi ölüdürlər.

Lakin Azərbaycanın ləyaqətli övladları faciəni törədənləri hər zaman lənətləmiş, cinayətkarların cəzalandırılması istiqamətində yorulmadan iş aparıblar. Belə şəxsiyyətlərdən biri və birincisi ümummilli liderimiz, eks-prezident Heydər Əliyev olub. H.Əliyev hələ Moskvada yaşayarkən, həyatını böyük təhlükə altında qoyaraq, hadisənin səbəbkarlarına kəskin etirazını bildirmiş, onlara cinayət işi qaldırılması tələbini irəli sürmüşdü. Həmçinin imperiyanın başında duranların əleyhinə Rusiyanın paytaxtında möhtəşəm mitinq təşkil etməklə Azərbaycan xalqının haqq səsini bütün dünyaya çatdırmağa nail olmuşdu. H.Əliyev Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə ikinci dəfə qayıdışından sonra da yanvar faciəsini törədənlərin ədalət məhkəməsi qarşısında cavab verməsi üçün əlindən gələni etmiş, hadisənin beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tanınması və hüquqi qiymət almasından ötrü vacib olan bütün prosedurların yerinə yetirilməsinə çalışıb. İndi, sadəcə azadlıq qatillərini məsuliyyətə cəlb etmək üçün müntəzəm şəkildə beynəlxalq məhkəmələr qarşısında iddialarla çıxış etmək lazımdır. Bununla 20 yanvar şəhidlərinin həm ruhunu şad edər, həm də borclarını qaytarmış olarıq. Və inanırıq ki, heç bir cinayət cəzasız qalmayacaq. Qatil qorbaçovlar, vəzirovlar tarixin haqq divanı önündə cavab verəcəklər. Allah şəhidlərimizə rəhmət, düşmənlərimizə lənət etsin!